پیشگفتار
کتابخانه، مکانی برای تدوین برنامه ها و کاربری نظام های اطلاعاتی است تا بتواند به صورت مرکزی موثر در تبیین راهبردهای سودمند، در عرصه اطلاع رسانی به ارائه خدمت بپردازد. در این راستا، نیازمند بهره گیری از ساختار برنامه ریزی مدون راهبردی می باشد تا از تمامی ظرفیت های موجود خود به صورت بهینه و اثربخش استفاده کند. با توجه به سازمان کتابخانه - که نهادی رو به رشد و توسعه یابنده است - ضرورت برنامه ریزی راهبردی در این حوزه برای بهره مندی از امکانات و استعدادهای آن بیشتر به چشم می خورد. بر همین اساس، استفاده از طرح کلی برنامه ریزی راهبردی در کتابخانه، باید در پی ایجاد زمینه پویایی و ارتقای سطح فعالیت و خدمات آن باشد.
در تدوین برنامة کتابخانه، به تعیین راهبرد کلان کتابخانه می انجامد که اهمیتی حیاتی دارد. زیرا این راهبرد، روند کارکرد صحیح و مناسب کتابخانه را مشخص می سازد و مدیریت آن را در انجام رسالت خود یاری می رساند. کتابخانه، قبل از هر اقدامی نیاز به برنامه ریزی مدون و سازمان یافته دارد تا روند فعالیت آن را مشخص سازد و بر مبنای آن، به فعالیت مطلوب حرفه ای خود بپردازد. این مهم، معمولاً در سه مرحله کلی مورد توجه قرار می گیرد:
- تدوین راهبرد
- اجرای راهبرد
- ارزیابی راهبرد.
اهداف بلند مدت، همواره در چارچوب رسالت و وظیفه بنیادی کتابخانه و مرکز اطلاع رسانی تدوین می شود. این اهداف، به عنوان کلیت جریان حرکت و فعالیت کتابخانه مورد حمایت قرار گرفته و هرگز از آن تخطی نمی شود. همچنین با تدوین راهبردهای کاربردی و مشخص، کوشش می شود تا عملکرد کتابخانه به سوی بهره وری و مطلوبیت مناسب هدایت شود. اجرای راهبردها در کتابخانه، عبارت است از عملکرد مسؤلان، کارشناسان و مجموعة کارکنان کتابخانه، برای پوشش دادن راهبردهای تدوین شده.
فعالیت کتابخانه در عرصة خدمات مرجع، امانت بین کتابخانه ای، تولید مواد رقمی ( دیجیتال)، کاربری نرم افزارهای کتابخانه ای، پایگاههای اطلاعاتی پیوسته و دیگر خدمات موجود در کتابخانه و یا مرکز اطلاع رسانی می باشد.
ماموریت
کتابخانه یک نهاد اطلاع رسانی است که وظیفة اصلی آن فراهم آوری، سازمان دهی، ذخیره، بازیابی و اشاعة اطلاعات برای کاربران است. بر اساس رسالت بنیادین کتابخانه، تلاش های گسترده ای در زمینة بهینه سازی این فعالیت به انجام می رسد.
مأموریت هر کتابخانه با توجه به نوع آن، جامعة کاربر، وظایفی که بر عهده دارد، و نیز خدماتی که ارائه می دهد، متفاوت است. بیان مأموریت کتابخانه، در واقع تعیین اهدافی است که انتظار می رود کتابخانه در روند فعالیت حرفه ای خود به انجام رساند. از این منظر، دو فعالیت عمده ای که معمولاً در اغلب کتابخانه ها به انجام می رسد، صرف نظر از میزان و درجة آن، عبارت است از:
1. پشتیبانی از فعالیت های آموزشی، ترغیب به مطالعه، و پر کردن اوقات فراغت؛
2. حمایت از فرایند پژوهشی، تحقیقات اثر بخش، و تسهیل در فرایند تولید دانش؛
تدوین اهداف آموزشی و پژوهشی کتابخانه، مستلزم تعیین مؤلفه های اصلی آن است. در انجام این کار، شناخت مخاطبان و کاربران عمدة کتابخانه و مرکز اطلاع رسانی، منابع موجود، مواد اطلاعاتی مورد نیاز - که باید برای کتابخانه تهیه شود - ابزارهای مفید و اثربخش اطلاع رسانی، فن آوری اطلاعات و شیوه ارائه اطلاعات، باید به عنوان محورهای عمده مورد توجه قرار گیرد. تمامی اقدام های برشمرده، برای تعیین حرکت کلی و بنیادی کتابخانه به سوی بر آورده ساختن اهداف آموزشی و پژوهشی است. مهم ترین نقش برنامه راهبردی، تمرکز همة فعالیت های برنامه ریزی شده در جهت گیری کلی سازمان از مبدأ تا مقصد نهایی است.
تعیین مأموریت اصلی سازمانی، با نظر کارشناسی متخصصان کتابخانه انجام می شود. این نظرات کارشناسی، در تمامی مراحل برنامه ریزی و اجرای راهبرد خاص کتابخانه ادامه پیدا می کند. مناسب آن است که مدیریت سازمان، ارزیابی مناسبی از این مرحله ارائه دهد و به کمک متخصصان، مراحل آن را مورد تحلیل قرار دهد.
مأموریت سازمانی در هر کتابخانه برای انجام فعالیت های آن، با تکیه بر هدفی طولانی مدت به انجام می رسد. نکته مهمی که در اینجا حتماً باید مورد توجه قرار گیرد، آن است که مأموریت سازمانی کتابخانه، لزوماً مرتبط با مؤلفه های مقداری و کمی نیست. این فعالیت بیشتر با عوامل کیفی سروکار دارد. به تعبیر دیگر، نمی توان برای مأموریت سازمانی صرفاً مقادیر و میزان کمی فعالیت های کاری را مشخص و تعیین کرد، بلکه باید علاوه بر آن کیفیت انجام کار و شرایط بنیادین خدمت تعریف شود. واضح است که آمارهای کمی، کاملاً بستگی به فعالیت در بستر زمان دارد و با تعداد مراجعان، منابع، ابزارها، فضا و دیگر عوامل ارتباط مستقیم دارد و مشخص می شود.
در راستاي تحقق رسالت دانشگاه ، ما عهده دار فراهم نمودن بستر مناسب براي انجام تحقيقات كاربردي - پايه و بالینی با كيفيت بالا در راستاي نيازهاي واقعي جامعه استفاده کننده از طريق بكارگيري منابع اطلاعاتی علمی داخلی و خارجی در چارچوب سياست هاي ملي و منطقه اي مي باشيم و در راستاي تحقق اهداف خود در مقابل پژوهشگران، جامعه و مديران ارشد پاسخ گو مي باشيم
آرمان
کتابخانه و مرکز اطلاع رسانی، دارای ساختاری متمرکز و مبتنی بر روابط تنگاتنگ و درونگراست. محیط فعالیت آن، دارای ارتباطات سازمند و پیوسته است. اگرچه این خصیصه در بسیاری از سازمان های دیگر نیز مشاهده کردنی می باشد، ولی در محیط کتابخانه نمود افزون تری دارد. تمامی فعالیت های انجام شده در عرصة کتابخانه و مرکز اطلاع رسانی، برای تأمین هدف کلان اطلاع رسانی است. اساساً انجام هرگونه برنامه اجرایی موفق در کتابخانه، در گرو انتخاب برنامه راهبرد محور است تا بتواند اهداف کلان سازمانی را در کتابخانه تأمین کند. تمامی این عملکردها، مستلزم پیروی از برنامه ای مدون و منظم است. کتابخانه مانند هر مؤسسه آموزشی و یا پژوهشی، نیاز به تدوین برنامه راهبردی دارد تا نسبت به هرگونه دگرگونی مثبت و سازنده اقدام به موقع به عمل آورد.
فن آوری اطلاعات، عبارت است از آماده سازی، گردآوری، ارسال، بازیابی، ذخیره سازی، دستیابی، ارائه، و تغییر شکل اطلاعات در تمامی انواع و قالب های آن ( صدا، گرافیک، متن، ویدیو و تصویر ). فرایند گردش و تبادل اطلاعات، می تواند میان انسان ، انسان و ماشین، و یا میان ماشین وجود داشته باشد. مدیریت اطلاعات، اطمینان می دهد که انتخاب مناسب، آرایش و شکل دهی، اداره کردن، عملکرد، نگهداری، و ارزیابی منابع فن آوری اطلاعات، باید سازگار با مقاصد و اهداف سازمانی باشد.
اهميت كاربريهاي فناوري اطلاعات در عصر جديد چشم انداز گسترده تر و فراگيري بيشتر اين رويكرد را نويد ميدهد.
مابر آنيم با استفاده از تكنولوژي هاي روز موجبات گسترش علم و افزايش توان افراد در جهت ارتقاء سطح سلامت و اقتصاد منطقه را فراهم نمائيم .
ارزشهای محوری
نظام اطلاعاتی، مجموعه و ترکیبی از رایانه های متصل به هم است که فرایند گردآوری، بازیابی، پردازش، ذخیره، و اشتراک اطلاعات را به منظور پشتیبانی از تصمیم گیری، هماهنگی، نظارت، تحلیل و ارزیابی به انجام می رساند. شایسته است در هنگام تدوین برنامه راهبردی برای فن آوری، نظام اطلاعاتی خاص کتابخانه مد نظر قرار گیرد. این نظام اطلاعاتی، باید توانایی انجام فعالیت حرفه ای کتابخانه را دارا باشد و بتواند با توجه به نیازها و ضرورت های کتابخانه، به نیازهای اساسی کاربران خود پاسخ دهد. ضروری است که نظام اطلاعاتی در هر کتابخانه و مرکز اطلاع رسانی، هماهنگ با برنامه راهبردی، و به صورت خاص منطبق بر مأموریت سازمانی و اهداف بلند مدت آن باشد. این نظام در عرصه پاسخ گویی به نیازهای سازمان، دارای الویتی ویژه است که بدون در نظر گرفتن آن، نمی توان به راهبرد کارآمد فن آورانه دست یافت.
اهداف
مدیریت راهبردی دانش، توانایی بهره گیری از امکانات، ابزارها، منابع، سرمایه و نیروی انسانی سازمان، در موقعیت های مناسب و زمینه های مطلوب رشد و ارتقا در مسیر افزایش کیفیت خدمات و تولیدات است. استفاده مناسب از فرصت های پیش آمده و بهره گیری صحیح از شرایط موجود، با اعمال مدیریت راهبردی، از کارآیی بیشتری برخوردار است.
مدیریت راهبردی، امکان برنامه ریزی مدون را در بخش های مختلف کتابخانه فراهم می سازد. با تکیه بر مدیریت راهبردی، می توان به مدیریت بهینه و مؤثر کتابخانه اعتماد بیشتری داشت و از فرصت های ایجاد شده استفادة مطلوب به عمل آورد. همچنین با مشخص ساختن تهدیدها و چالش های پیشرو، این فرصت در اختیار مدیریت قرار می گیرد تا بتواند به هدایت کتابخانه بر اساس رسالت بنیادین آن بپردازد و خدماتی اثربخش و سودمند به جامعه کاربران ارائه دهد.
- به کمک مهارتهای لازم و دانش تخصصی
- شناخت کاربران و نیازهای اطلاعاتی آنها
- اندازه گیری میزان دستیابی به اهداف برنامه و توجه به بازخورد آن
- خط مشی جامع برای وب سایت و اجرای آن
- سرمایه گزاری وسیع در هزینه، زمان و نیروی انسانی
راهبردها
استفاده از منابع کتابخانه های پزشکی کشور از طریق امانت بین کتابخانه ای
بيشينه كردن دسترسي مشتريان به منابع اطلاعاتي ديجيتال
تغییر آئین نامه کتابخانه مرکزی و کتابخانه های تابعه
برگزاری دوره های آموزشی مورد نیاز کتابداران متناسب با تحولات فناوری روز اطلاع رسانی
برگزاری دوره های آموزشی آشنائی کاربران با پورتال و خدمات کتابخانه مرکزی
اضافه کردن چکیده فارسی و انگلیسی پایان نامه ها به اطلاعات کتابشناسی آنها در سیستم ماشینی کتابخانه
جایگزینی نشریات ادواری چاپی با الکترونیکی
نصب و راه اندازی فرمت دیجیتالی منابع اصلی رشته های علوم پزشکی جهت استفاده در دانشکده های مستقر در پردیس دانشگاه
ماشینی کردن کلیه کتابخانه های تابعه
طراحی وب ویژه کتابخانه
اجرائی کردن ساخت بنای جدید کتابخانه مرکزی در پردیس
استفاده از نظرات مراجعه کنندگان تحت عنوان پیشنهادات کتابخانه به صورت حضوری یا از طریق فرم نظر سنجی در سایت کتابخانه
استفاده از چارت سازمانی مناسب
قوت ها
ü گسترش مجموعه و استفاده از منابع بیشتر
ü متناسب با افزایش رشته ها-متناسب با تحول فناوری اطلاعات
ü دستیابی بیشتر به اطلاعات پایان نامه ها از طریق شبکه محلی و اینترنت
ü کاهش مراجعه به نسخه های چاپی پایان نامه ها
ü دسترسي ا عضا کتابخانه به منابع اطلاعاتی
ü روحيه و انگيزه تقويت شده کتابداران در نتيجه اين احساس که مي توانند آينده خود را به صورت فعال شکل دهند و بجاي اينکه نسبت به فشارهاي بيروني عکس العمل نشان دهند، کنترل بيشتري روي تغيير داشته باشند.
ü روابط کاري و روح کار گروهي تقويت شده و در نتيجه اتفاق نظر و درک مشترک از مقصد و هدف هاي کتابخانه
ü رضايت کاري بيشتر، چون يک چارچوب استراتژيک مناسب اين امکان را فراهم مي آورد که تصميمات عملياتي به سطح پايينتري سپرده شود و برنامه هاي کاري براي تک تک افراد توسعه داده شود.
ü رضايت بيشتر مراجعه کنندگان، چون کارمندان مي توانند سريعتر، منعطف تر و منظم تر و در چارچوب روشن تري از سياست و تصميم گيري پاسخ دهند.
ü روابط بهتر با مراجعین از طريق تشويق مشارکت در فرآيند برنامه ريزي، بالا بردن سطح آگاهي از نقش کتابخانه و بهبود تماس هاي ارتباطي و بازخورد.
ü توسعه مهارت ها و توانايي ها در جمع آوري و تحليل داده ها،تفکر انتقادي و خلاق، و برقراري ارتباط هاي شفاهي و کتبي.
ü خدمات مناسبتر و اثربخش تر از طريق مشورت با گروه هاي کاربر و بررسي توسعه خدمات.
ü برگزاری کارگاههای مختلف
ü وجود مجلات لاتین و فارسی غنی در کتابخانه .
ü فعال بودن وب سايت کتابخانه
ü اشتراک منابع در جهت دسترسي به بانك هاي منابع اطلاعاتي بیشتر
ü وجود سيستم مركز امانت دهي و عضويت مشترك در كتابخانه هاي دانشگاه
ü تخصیص بودجه مشخص در حوزه توسعه و بهره گیری از فناوری اطلاعات
ü خدمات تحويل مدرک به صورت الكترونيكي ( از طریق E-mail و ... )
ü مديريت، نظارت و ارزيابي هزينه ها، استفاده و ارزش منابع الكترونيكي
ü مرور و اصلاح سالانه اشتراكات و بودجه و تصميم به نوسازي يا عدم ادامه
ü اندازه گیری میزان دستیابی به اهداف برنامه و توجه به بازخورد آن
ü عضویت در طرح های ملی و بین المللی در زمینه فهرست نویسی و ...
ضعف ها
عدم دانش کافی کتابدار در این زمینه - عدم مدیریت
عدم وجود ساختار سازماني مناسب و منطبق با ساختار دانشگاههاي تيپ 1
كمبود تحقيقات هدفمند و كاربردي کتابخانه
ضعف ارتباط با مراكز دانشگاهي
کمبود نیروی انسانی متخصص
نداشتن كتابخانه مركزي مستقل
عدم استفاده اعضاي هيات علمي از بانك هاي اطلاعاتي موجود
پايين بودن سرعت اينترنت
عدم ارتباط امانت بين كتابخانه اي
عدم پشتیبانی نرم افزارهای کتابداری از تمامی فعالیت های تخصصی
وجود چار تهاي نيروي انساني قديمي
نوسانات اقتصادی جامعه که بودجه دانشگاه یا کتابخانه را متاثر کرده است
عدم تخصیص بودجه مشخص در حوزه توسعه و بهره گیری از فناوری اطلاعات
فرصت ها
تعریف تازه ای از امانت بین کتابخانه ای
استفاده بیشتر از فناوری اطلاعات
تسهيل جهت شركت در سمينارها و كنگره هاي داخل و خارج از كشور
توسعه مديريت دانش (توليد،پردازش، انتقال)
تبدیل منابع غیردیجیتالی مورد نیاز به فرمت دیجیتالی
سطوح دسترسی و امنیت اطلاعات
تدوین خط مشی بهره گیری، توسعه و گسترش مجموعه بانک های اطلاعاتی
بهره‌گيري از نرم‌افزار كتابخانه‌اي
دسترسي پيوسته به پايگاه اطلاعاتي كتابخانه های توابع دانشگاه
اختصاص فضاي مناسب براي نگهداري از تجهيزات فناوري
فضاي اختصاصي براي فناوري
فراهم كردن زير ساختار اطلاعاتي كافي یا فراهم سازی بستر مناسب برای پیاده سازی سیستم اطلاعاتی یکپارچه
برنامه ریزی برای آموزش دوره های تخصصی
صرفه جویی در سرمایه گزاری در زمینه فن آوری اطلاعات و هدفمند نمودن آن
تهدیدها
عدم استقبال کتابخانه ها
تغییر عادت و مقاومت در مقابل نوآوری
عدم وجود تسهیلات ارتقاء شغلی و تحصیلی
عدم آشنایی کاربران با منابع کتابخانه
عدم آگاهی و مهارت کاربران در امکانات کتابخانه
استفاده بموقع از منابع کتابخانه
بودجه
عدم وجود دوره های تخصصی جهت کارشناسان
بی توجهی به تخصص کارشناسان
مشکل برنامه ریزی
بحران جاری
هزینه زیاد
مقاومت پرسنل در مقابل تغییرات
سطوح دسترسی و امنیت اطلاعات
Filter by :